Xưa, có đôi bạn than là Quắc và Nhân. Họ đều là học trò nghèo và đều mồ côi cha mẹ. Quắc làm thầy đồ, tuy bổng lộc chẳng có là bao nhưng vẫn thường giúp đỡ Nhân mỗi khi ốm đau, khó khăn.
Vì kế sinh nhai, Nhân và Quắc chia tay nhau. Nhân đi đến các vùng xa lạ làm thuê làm mướn. Cuối cùng, anh vào làm thuê cho một gia đình phú ông.
Thấy Nhân thật thà, chăm chỉ nên phú ông rất hài long. Được một thời gian, phú ông gả con gái cho Nhân. Nhân bỗng nhiên trở thành một người giàu có trong vùng.
Nhân giàu nhưng không quên bạn cũ, anh vẫn luôn nhớ tới lời thề với Quắc, “sống, chết, sướng khổ có nhau”. Vậy là Nhân về làng cũ tìm Quắc đưa về nhà mình. Nhân dặn người làm phải coi Quắc không khác gì mình, cơm nước hầu hạ không được bê trễ.
Nhân bảo vợ: “Quắc là người bạn than nhất trong đời tôi. Nếu không có Quắc thì chưa chắc tôi đã sống đến ngày hôm nay”. Vợ Nhân nghe lời và không có ý kiến gì.
Vì thế, ban đầu chị không nói gì. Nhưng sau đó, chị tỏ ra không vừa long. Bởi chị thấy khách lạ đến chả giúp ích gì cho nhà mình, lại còn phải chuẩn bị cơm rượu mỗi ngày hai bữa.
Một hôm, vợ Nhân đay nghiến cả chồng lẫn khách: “Chẳng phải bố già, không phải khách nợ, ở đâu lại rước về thờ phụng, ăn no rồi lại nằm. Thôi, liệu mà tống khứ đi!”. Thấy vợ quá quắt, Nhân vô cùng áy náy.
Đã hai lần Quắc cáo bạn xin về, nhưng Nhân cố giữ lại nên Quắc liền nấn ná ở lại ít lâu. Nhưng lần này, thấy vợ Nhân lại nói những lời xúc phạm quá đáng, nên Quắc quyết tâm dứt áo ra đi từ mờ sương không cho Nhân biết.
Khi qua một khu rừng, Quắc cởi khăn áo treo lên cành cây bên đường làm như mình đã chết để Nhân khỏi phí công tìm kiếm. Sau đó, anh tới một xứ khác làm nghề gõ đầu trẻ nuôi thân.
Nhân tỉnh dậy không thấy Quắc đâu, liền vội vã đi tìm bạn.
Khi nghe thấy tin có người nhìn thấy khăn áo của Quắc ở mé rừng phía nam, Nhân lập tức tới xem. Nhìn thấy khăn áo của bạn, Nhân vô cùng ân hận thốt lên: “Thôi, ta đã hại bạn ta rồi!”
Sợ Quắc bị lạc, Nhân đi sâu vào rừng tìm bạn. Không thấy vết máu anh lại càng hy vọng. Nhân len lỏi khắp khu rừng luôn miệng cất tiếng gọi: “Quắc ơi! Quắc!”
Nhân quanh quẩn trong khu rừng mênh mông cho đến khi kiệt sức rồi chết đi biến thành một con chim nhưng vẫn không quên gọi tên bạn: “Quắc! Quắc!” Chính bởi tiếng kêu này mà người ta thường gọi nó là con chim cuốc.
Vợ Nhân đợi mãi không thấy chồng về nên rất ăn năn, hối hận vì hành vi không phải của mình. Chị ta liền bỏ cửa, bỏ nhà để đi tìm chồng. Cuối cùng, chị cũng đến được khu rừng phía nam.
Nghe tiếng kêu: “Quắc! Quắc”, chị nghĩ ngay là tiếng của chồng mình. Nhưng tìm kiếm mãi, chị chỉ thấy một con chim cuốc đang kêu. Vậy là chị cứ theo tiếng chim tiến vào rừng sâu. Chị đi mãi, đi mãi cho đến khi kiệt sức mà chết bên một gốc cây.
